बहुगुणी कोहळा

                                             

 खूप दिवसांनी पुन्हा एकदा भेटत आहोत. कोहळा आपल्या सर्वांच्या ओळखीचा परंतु गुनंवाये कमी माहित असलेला. कोहाल्याला संस्कृत मध्ये विदारी कुष्मांड असे म्हणतात. देवीच्या पूजेच्या वेळी कोह्ल्याव्र राक्षस रेखून त्याला मारण्याची अप्द्धात प्रचलित आहे. म्हणजेच कोह्ल्याला आहारीय, औषध व धार्मिक असे तिहेरी महत्व आहे.
                                                हे काकडी कुळातील फळ आहे. भोपळ्यासारखे दिसणारे हे फळ अंडाकृती आहे व हिरवे असते. पूर्णपणे पिकलेला कोहळा वापरावा. कच्चा कोहळा निषिद्ध मनाला जातो.
                                                 ज्याच्या बीजात किंचितहि उष्णता नाही. असा हा कुष्मांड म्हणजेच कोहळा गुणांनी थंड आहे. याची वेळ असते. ग्रीष्म ऋतूत फळे येतात. निसर्गाची किमया खरोखर सुंदर असते. वातावरणातील अपायकारक बदलांवर मात करण्यासाठी निसर्ग फळे, भाज्या, यांची योग्य निर्मिती करत असतो. कोहळा गुणाने थंड असल्याने आम्लपित्ताचा त्रास असणार्याने, उन्हाळ्यात घोलना फुटण्याची तक्रार असणार्यांनी आहारात ठेवावा. धातुपुष्टीकार असल्याने वाढत्या वयातील मुलांना लाभदायक आहे. यात fibres प्रमाण अधिक असते.
                                                                     
                                                                        कोहळ्याचे  वडे
                                                                कोहाल्याची भाजी, सूप, रायता, तसेच आग्र्याचा सुप्रसिद्ध पेठा कोहाल्यापासुंच बनवला जातो.

साहित्य :
उडदाची डाळ
हिंग
जिरे
कडीपत्ता
मीठ
कोहळा
तिखट
धणेपूड
आले
कोथिंबीर

कृती :

उडदाची डाळ रात्रभर भिजवणे.
वाटून घेणे.
कोहळ्याची  साल व बिया काढून किसून घेणे.
वाटलेल्या डाळीमध्ये हिंग, मीठ, तिखट, ई. गोष्टी मिसळून कोह्ल्याचा किस मिसळून घ्यावा.
व याचे छोटे छोटे वडे तोडून घ्यावे व उन्हात वाळवावे. याला सांडगे असेही म्हणतात.

वाळल्यानंतर तेलावर shallow fryकरून खाता येतील.

गुण :

थंड असल्याने उन्हाळ्यात उत्तम आहे.

बलवर्धन करणारा आहे.

गर्भिणींनी सेवन केल्यास बाळाचे पोषण चांगले होते.

पाण्याचा अंश अधिक असल्याने शरीरास लाभदायक आहे.

पित्त व रक्त विकार दूर करतो.

वैद्य  रेवती गर्गे

त्रिदल आयुर्वेद क्लिनिक, जळगाव.